Miłorząb to jedno z tych drzew w obecności którego czujemy się zaszczyceni, odrobinę onieśmieleni i zgromieni zachwytem. Szczególnie teraz – jesienią – kiedy miłorząb zamienia się w złotego cesarza ogrodu. Dlaczego miłorząb jest bliżej spokrewniony z sosną niż dębem? Czy miłorząb owocuje? Gdzie w Krakowie rośnie niemal 200-stu letni miłorząb?
8 CIEKAWOSTEK O MIŁORZĘBIE
1.Gdzie w Krakowie rośnie prawie 200-stu letni miłorząb?
Na to pytanie odpowiadamy w pierwszej kolejności, powodowani oczywiście lokalną solidarnością i ogrodniczą dumą. Otóż w 1824 roku miłorząb dwuklapowy posadzono w… Ogrodzie Botanicznym. Ach, no tak. Cóż za oczywista odpowiedź. Piękny i leciwy okaz miłorzębu rośnie także w Śródmieściu przy kościele oo. Franciszkanów. Pod koniec lata drzewo przysparza jednak zakonnikom dodatkowych zajęć…
2. Dlaczego krakowscy Franciszkanie późnym latem wciąż krzątają się wokół miłorzębu?
Otóż rosnący tam miłorząb jest płci żeńskiej. Jako, że miłorzębowa przekroczyła już 40 rok życia (próg dojrzałości u Gingko biloba), może zawiązywać kształtne, śliwkopodobne nasiona, które masowo spadają na ziemię. Nie nie, zakonnicy pseudośliwek nie zjadają (choć uprażone nasiona są jadalne i smaczne). Zbierają je w pośpiechu, zanim kulki zaczną… okrutnie śmierdzieć. Skisły zapach soczystej osnówki zwala z nóg i niesie się daleko (z osnówki wyrabia się mydło).
3. Dlaczego nie nazywamy nasion miłorzębu owocami?
Ponieważ miłorząb należy do gromady nagonasiennych, które z definicji nie tworzą owoców – w znaczeniu botanicznym jest to poziom zaawansowania, występujący dopiero u okrytonasiennych.
Tym sposobem dochodzimy do kolejnego pytania:
4. Dlaczego miłorząb jest bliżej spokrewniony z sosną niż z dębem?
Ze względu na filogenetykę – pochodzenie roślin. Miłorząb i rośliny iglaste należą do kladu nagozalążkowych (w której występują 4 podklasy, z której jedna to miłorzębowe a druga sosnowe). Najłatwiej wytłumaczyć to na drzewie… genealogicznym roślin. Miłorząb znajduje się powiedzmy – na poziomie korzeni (wraz z sagowcami i roślinami iglastymi). Rośliny takie jak dąb są nowymi pędami drzewa filogenezy.
5. Kiedy rosły pierwsze miłorzęby?
Miłorzęby nie tylko są długowieczne, ale wręcz prehistoryczne. Kopalny gatunek – Ginkgo adiantoides – występował na ziemi w erze wczesnej Jury. Jednym słowem historia rodu miłorzębu liczy sobie 270 milionów lat. Obecnie na Ziemi istnieje tylko jeden gatunek miłorzębu – Ginkgo biloba.
6. Gdzie w stanie naturalnym rosną miłorzęby?
Długo uznawano, że przetrwały tylko miłorzęby posadzone ręką człowieka. Znaleziono jednak stanowisko miłorzębów w prowincji Zhejiang w Chinach (areał występowania objął Rezerwat Tianmushan). Rosnące tam okazy mają ponad 1500 lat.
Badania genetyczne drzew sugerują jednak, że otaczająca je obecnie dzicz mogła kiedyś być świątynią. Bowiem przy tego typu obiektach w Azji tradycyjnie sadzi się właśnie miłorzęby. Powszechnie wierzy się, że drzewa te chronią przed pożarem. Nie jest to tylko legenda. Znane są dwa miłorzęby – jeden z nich ocalił przed pożarem świątynię Kwannon, a drugi przetrwał eksplozję bomby atomowej… Tak. W Hiroszimie rośnie ponad 200-letni miłorząb. Trochę skrzywiony i zmierzwiony, lecz stoi.
7. Jakie wymagania ma miłorząb?
Jak sugeruje tekst powyżej, miłorząb to wybitnie odporna roślina. Znosi trudy miejskiego życia, takie jak: zanieczyszczenia, ubogie podłoże, mrozy a nawet zasolenie gleb. Wytwarza mocny, głęboki system korzeniowy, gruby pień i elastyczne pędy – dlatego wichury mu nie grożą. Jednak w idealnym świecie miłorzębu podłoże jest lekkie, lecz żyzne, świeże i lekko, lecz nie nazbyt wilgotne. Miłorząb będzie rósł na słońcu i w cieniu. Bardzo powoli i bardzo długo.
8. Jakie miłorzęby można uprawiać w ogrodzie?
Najłatwiej te nieco mniejsze. Spośród dostępnych odmian na uwagę zasługuje odmiana:
’Mariken’ – szczepiona na pniu, wolnorosnąca płaskokulista forma o metrowej średnicy. Idealna do małych ogrodów a nawet do uprawy w pojemniku.
'Saratoga’ – owalna korona, powolny wzrost: docelowa wysokość 7m (po 30 latach…).
'Variegata’ – także szczepiona na pniu, metrowa kula o pięknym, zielono-białym ulistnieniu (wycinamy zielonolistne pędy, bo mają tendencję do „nawrócenia” rośliny do gatunku wyjściowego).
'Władysław Łokietek’ – karłowata odmiana z polskiej hodowli. Maksymalne wymiary nie przekraczają 2m.
'Tit’ – chińska odmiana dorasta do 1,5m, korona wąska, kolumnowa.
'Globus’ – gęsta kulista korona o średnicy nie większej niż 2m.
Już dziś umówmy się, że za 4 lata wybierzemy się wszyscy do Ogrodu Botanicznego świętować 200 urodziny naszego krakowskiego Ginkgo biloba :)
