Dziś wybierzemy się na metafizyczny spacer nad pradawną, wielką wodę. I do lasu, który był, gdy nas jeszcze nie było. Przejrzymy archiwa genealogiczne Królestwa Roślin, zajrzymy do ogrodu i na parapety, by świeżym okiem popatrzeć na gatunki, które istnieją od… miliardów lat. Jakie są najstarsze rośliny na Ziemi? Po czym je rozpoznać?
ANI KWIATÓW, ANI LIŚCI…
-Po czym rozpoznać roślinę? – pytamy. „Hm, po kwiatkach?” – Pada niepewna odpowiedź.
No cóż. Pierwsze rośliny nie miały kwiatów. Ani liści. Ani nawet korzeni. Jak to? To skąd wiadomo, że to były rośliny? 3,8 miliarda lat temu by być rośliną „wystarczyła” umiejętność wytwarzania pokarmu ze światła i wody, która pokrywała całą powierzchnię planety. Mowa o glonach – protoplastach rodu roślin.
Gdy ok. 500 milionów lat temu woda zaczęła ustępować miejsca lądowi rośliny wyruszyły dzielnie, by zdobyć nowe tereny. Zdolne do tego pionierstwa okazały się mszaki. Tak, przodkowie tych, które widzimy w cienistym kącie naszego ogrodu, w rogu przy rynnie czy na powierzchni leciwych, kamiennych donic.
Popatrzmy na ogród. W owym cienistym kącie poza mchami rosną także paprocie – kolejny etap zdobywania świata. Choć wyrosły one wyżej niż mchy, nadal stosują asekuratywną metodę rozmnażania się przez zarodniki. Tworzenie nasion wymaga od rośliny większej inwestycji sił i składników odżywczych, a także większej złożoności organów zdolnych do zawiązania nasion. Tak, zbliżamy się do momentu, w którym rośliny wreszcie zakwitną :)
NAJSTARSZE ROŚLINY
Nadal patrzymy przez okno na ogród. Zastanówmy się, która z roślin jest najstarsza?
– Zapewne dąb. – Tak, dąb kojarzy się z czymś leciwym. Długowiecznym, to pewne. Lecz „genealogicznie” patrząc – dąb to młodzieniaszek.
Znacznie starsza w tych kategoriach jest np. sosna. Jej archaiczność zdradzają zredukowane do igieł liście i szyszki, z których tylko w sprzyjających warunkach pogodowych wylatują uskrzydlone nasiona.
Wśród drzew znajdziemy także końcówkę linii ewolucyjnej rodzaju, który sprawdzał się doskonale w warunkach sprzed 250 milionów lat. Do naszych czasów dotrwał ostatni z nich – miłorząb japoński. Swoich identycznych z wyglądu krewnych z sentymentem ogląda na skamielinach. Przyjrzyjmy się i my jego wachlarzowatym liściom i wyobraźmy, jak miliony lat temu wyglądały miłorzębowe lasy…
A jeszcze starszą roślinę – taką, której przodkowie żyli już 318 milionów lat temu – mamy nie w ogrodzie, lecz na parapecie. Sagowiec. Roślina dla dinozaura.
A kiedy pojawiła się pierwsza, kwitnąca roślina? Czy znajdę ją w moim ogrodzie?
Podejdźmy nad brzeg stawu. Być może pływa w nim rogatek /Ceratophyllum/. Obejrzyjmy go dokładnie, bowiem bardzo przypomina swojego przodka – Montsechię, której pionierskie kwitnienie sprzed 130 milionów lat uwiecznione zostało w skale, odnalezionej w Sierra de Montsec (Pireneje).
