W tym roku do Włoch się nie niestety wybierzemy. Na pocieszenie mamy jednak orzech włoski – na osłodę orzechy w gorącym karmelu, pokruszone na marchewkowej tarcie… Znamy doskonale te inteligentne z wyglądu, tłuściutkie przysmaki. Co warto wiedzieć o drzewie, z którego spadają?
PAN MĄDRALA
„Dziadek” w dłoń, nałupmy sobie orzechów na przekąskę na czas lektury ciekawostek o włoskim orzechu.
Oto, co warto zapamiętać w temacie orzecha włoskiego:
#1 Mózgowiec
Sugestywny kształt nasion orzecha sprawił, że uważa się je za pokarm dla szarych komórek – i coś w tym jest, bowiem faktycznie lepiej się po nich myśli. Tłuszcz z orzechów to także treściwa przekąska na chłodne dni, a tych przed nami sporo… Zadbajmy zatem by na ten czas dziadkowi do orzechów nie zabrakło pracy, a naszemu umysłowi – pożywki.
#2 Spryciarz
Orzech na terenie południowej Polski staje się coraz powszechniejszym widokiem. Uciekł z sadów na pola, zostawione odłogiem. Stopniowo pojawia się nawet na terenie buczyn. Zaskarbił sobie uwielbienie ptaków z rodziny krukowatych, które wybierają większy, treściwszy kąsek niż np. orzeszek bukowy. Ptaki te niosą orzech nie raz nawet i na odległość niemal kilometra, by zakopać go sobie na później.
Podobnie robią wiewiórki, choć z mniejszym zasięgiem. Zapomniany orzech wyrasta szybko w mocne drzewo.
#3 Nietowarzyski
Orzech nie lubi i nie potrzebuje towarzystwa. Chce całego słońca i żyznego podłoża tylko dla siebie. Pod gęsto ulistnioną koroną wyrosnąć mogą tylko niektóre, wyjątkowo tolerancyjne, dzikie rośliny zielne.
Dzieje się tak, ponieważ korzenie drzewa wydzielają substancje niekorzystne dla innych roślin. Gdy orzech szczepiony jest na podkładce z orzecha czarnego, jego liście zawierają tak dużo garbników, że gleba pod drzewem wiele lat po jego usunięciu długo pozostaje naga, a nowoposadzone rośliny więdną. Rekultywacja terenów po sadzie orzechowym trwa wiele lat. Dlatego warto się zastanowić, czy na pewno je usuwać, ponieważ orzech jest…
#4 Długowieczny
W Europie południowej spotyka się 500-letnie orzechy, które za nic mając metrykę nadal obficie owocują (rokrocznie ok. 30kg orzechów).
100 lat to wiek, który z łatwością osiągają wszystkie orzechy. Chyba, że w międzyczasie zdarzy się im siekiera… lub woda po kostki.
#5 Przynoszący obfitość
W czasach przedchrześcijańskich orzechy rzucano pod stopy nowożeńców, a także pod małżeńskie łoże, by zapewnić parze liczne potomstwo.
#6 Płodny
Najobfitsze zbiory dają orzechy w kwiecie wieku, czyli pomiędzy 60 a 80 rokiem życia. Z jednego drzewa w tym wieku zbierzemy ponad 50 kg orzechów.
#7 Żeński
W liściach orzecha naukowcy odkryli… progesteron. Jest to hormon, produkowany w ciele kobiety, mający za zadanie utrzymanie dziecka przy życiu. Jaka jest rola tej substancji w roślinie? Nie jest to do końca jasne…
#8 Chiński
Największym producentem orzechów włoskich nie są Włochy, lecz Chiny. Na drugim miejscu znajdują się Stany Zjednoczone, na trzecim – Iran.
#9 Perski
Włoski orzech w innych językach nazywany jest perskim, maderskim, angielskim, a nawet karpackim.
#10 Samoopalacz
Ekstrakt ze skorup orzech włoskiego pomaga uzyskać efekt sztucznej opalenizny, utrzymujący się na skórze nawet 2 tygodnie. Płukanie włosów w soku ze skorup orzecha naturalnie przyciemnia ich odcień (i brudzi ręczniki…).
ORZECH W OGRODZIE
Na orzech w ogrodzie pozwolić sobie mogą tylko właściciele sporej posesji – to ogromne, zaborcze drzewo o średnicy i wysokości szybko osiągającej 10, a nawet 20 metrów. W pełnym ulistnieniu skutecznie zacienia wszystko w swoim otoczeniu, rzucając długie, wędrujące w ciągu dnia cienie. Unikajmy zatem sadzenia go np. na granicy z nerwowym sąsiadem…
Orzechy najlepiej rosną na żyznych, ciepłych, nasłonecznionych stanowiskach, gdzie poziom wód gruntowych jest głęboki – zbyt podmokłe tereny i ciężkie gleby wywołują u niego choroby, które szybko uśmiercają drzewo.
Orzech włoski uprawiany z siewu wchodzi w fazę owocowania w 10 roku uprawy, czasem trochę wcześniej. W 4-6 roku uprawy owocować zaczynają odmiany orzecha włoskiego, szczepione na podkładkach. Warto zasięgnąć od sadownika informacji, czy podkładką nie jest aby orzech czarny. Podkładka ta daje pełną odporność na mróz, jednak zwiększa ilość garbników w liściach, przez co nie nadają się one do kompostowania, a teren gdzie rósł orzech bardzo długo będzie niegościnny dla większości roślin. Orzechy włoskie nie na podkładce co prawda początkowo przemarzają, lecz ich zdolność regeneracji jest imponująca.
Ciekawe odmiany sadownicze orzecha to:
’Resovia’ – zbierane już we wrześniu. Owoce łatwo się łupie, mają kształt sercowaty a skorupę silnie pofałdowaną.
’Leopold’ – odmiana ozdobna ze strzępiastych liści. Owoce są kuliste, niewielkie, lecz smaczne. Twardy orzech dla dziadka, bo skorupa mocna – długo zdatne do przechowywania.
’Targo’ – charakterystycznie gładka skorupa orzechów skrywa złote jądro z lekką nutką goryczki. Zbiór w X.
’Dodo’ – największe z powyższych orzechy o jajowatym kształcie. Plonuje bardzo obficie na przełomie IX/X. Łatwe do łupania.
Odmiany cechuje nieco słabsza siła wzrostu oraz większa, choć nie całkowita odporność na choroby grzybowe np. antraknozę.
